ΔΥΟ ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΕΝΑ: ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ & Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΑΝΤΗ

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΔΑΝΤΗΣ, ΠΕΡΙ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ

Γράφει ο Βαρώνος Μυνχάουζεν:

Ο συγγραφέας δε χρειάζεται συστάσεις, μόνο το γεγονός ότι υπάρχουν πανεπιστημιακοί που  μελετούν αποκλειστικά τα έργα του ποιητή της Ιταλίας είναι αρκετό για να δείξει την σπουδαιότητα τους. Η Θεία Κωμωδία του είναι το τρίτο πιο πετυχημένο βιβλίο στην ανθρώπινη ιστορία, καθώς και ένα έργο στο οποίο οι εικόνες, η ευγλωττία, η σκέψη και ομορφιά της ομιλούμενης γλώσσας, περιπλέκονται έτσι ώστε οι εικόνες που δημιουργούνται να μένουν για μία ζωή, πλήρεις νοήματος και ποιητικής ακεραιότητας. Η Θεία κωμωδία είναι ένα κείμενο που κάνει τον αναγνώστη περήφανο που το έχει διαβάσει• η κόλαση, το καθαρτήριο και ο παράδεισος χαράσσονται ως πράγματα υπαρκτά στον αναγνώστη.

Αυτό είναι από τα βιβλία που έγραψε στα λατινικά, όχι στα ιταλικά όπως την κωμωδία του, έργο ποιητικό, πολιτικό, θεολογικό, τολμώ να πω και φιλοσοφικό. Όχι μόνο δε γράφει στα ιταλικά αλλά το σύγγραμμά του είναι απλά πολιτικό. Αυτό άραγε μειώνει  το έργο; Όχι, αν και η συγκεκριμένη μετάφραση, υστερεί.

Το περί μοναρχίας υπερασπίζεται την κοσμική μοναρχία εναντίον των αυθαιρεσιών του Πάπα, οι οποίες τον αποκόπτουν από τον πραγματικό του ρόλο. Γραμμένο, πιθανόν μεταξύ των ετών 1312-1313, όταν ο Δάντης είχε ήδη εξοριστεί από τη Φλωρεντία, ο Γερμανός Αυτοκράτορας Ερρίκος ο Ζ’ είχε ήδη πεθάνει και μαζί με αυτόν και οι ελπίδες επαναπατρισμού για το Δάντη. Σε αυτή τη φάση της ζωής του, όπως μας λέει ο ίδιος, προσπαθεί να θέσει το δικό του λιθάρι στον ανθρώπινο πολιτισμό, σημειωτέον πως η κωμωδία δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμα. 

Ο κοσμικός αυτοκράτωρ: προστάτης της ζωής

Το κείμενο είναι μία πραγματεία, η οποία χωρίζεται σε τρία βιβλία: 

• Το πρώτο βιβλίο: προσωπικά το θεωρώ το πιο σημαντικό για το σύγχρονο αναγνώστη, καθ εξηγεί τις βάσεις στις οποίες στηρίζεται το δικαίωμα του Μονάρχη ή Αυτοκράτορα να κυβερνάει. 
• Το δεύτερο: αναλύει τους λόγους για τους οποίους οι Ρωμαίοι είχαν τον δικαίωμα να δημιουργήσουν την Αυτοκρατορία.
• Το τρίτο: περιέχει την κορυφή της επιχειρηματολογίας του συγγραφέα, αποδομεί τα επιχειρήματα των αντιπάλων του, καθώς και ανακεφαλαιώνει τα πιστεύω του καταλήγοντας σε συμπέρασμα.

Στην πραγματεία του αυτή, ο Δάντης Αλιγκιέρι χρησιμοποιεί την Αριστοτελική μέθοδο επιχειρηματολογίας. Οι πηγές του είναι φιλοσοφικές, ιστορικές και θρησκευτικές. Χρησιμοποιεί τον Αριστοτέλη, τον Κικέρωνα την Αγία Γραφή, το Βιργίλιο, το Θωμά Ακινάτη, το Βοήθιο, το Γκιλμπέρτους Πορετάνους, την Καινή και την Παλαιά Διαθήκη, καθώς και άλλους φιλοσόφους της εποχής του και της αρχαιότητας για να αναπτύξει τις σκέψεις του.

Πρόκειται για μία ωφέλιμη ανάγνωση σε μία εποχή όπου η Δημοκρατία και μέσω αυτής η αριστερά έχει πλήρως επιβληθεί σε πολιτικό και πολιτισμικό επίπεδο• σε μια εποχή όπου τα εκλεγμένα καθεστώτα υποφέρουν από το ίδιο τους το βάρος και τα θεμέλιά τους τρίζουν•  που η διανόηση καταβάλλεται από πανικό βλέποντας τον κόσμο της να καταρρέει και που ακόμα και ο δείκτης της μετριότητας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Μπορούμε λοιπόν να πουμε πως ζούμε την αποτυχία των αριστερών καθεστώτων, αναμενόμενη σε όσους «υπερβολικούς» την έβλεπαν και προειδοποιούσαν για αυτή, αλλά τελείως ξαφνική και μη λογική στους «ορθολογιστές» της σύγχρονης περιόδου. 

Ο επουράνιος βασιλεύς: ηγέτης των ψυχών & άρχων του
σύμπαντος όλου.

Έχοντας φθάσει σε ένα διανοητικό τέλμα, το οποίο είναι αδύνατο να ξεπεραστεί από τη παρούσα διανόηση της εποχής, το έργο αυτό είναι μία παρουσίαση μιας παραδοσιακής, καθαρά δεξιάς (ορθής, σωστής, καλής, ενάρετης κλπ) πολιτικής θεωρίας σχετικά με το πως πρέπει να διοικείται, όχι ένα έθνος απλά, αλλά το ανθρώπινο είδος στην ολότητά του. Πρόκειται για ένα έργο-ανακούφιση στην αδιάκοπη κασέτα που παίζει το καθεστώς, όταν δε μπορεί να λύσει τα προβλήματα που το ίδιο δημιουργεί, τόσο στους πολίτες (που τάχα είναι ορκισμένο να προστατεύει) όσο και στο ίδιο.

Σκέψεις καθαρές και κρυστάλλινες δίνει Il Poeta, με σαφείς θέσεις, αυτό δηλαδή που έχει ανάγκη ο κόσμος σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.

  

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΚΛΑΣΣΙΚΟΥΣ ΚΑΤΑΝΟΟΥΜΕ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ

Άρθρο του  Nicola Berti, πηγή: www.lintellettualedissidente.it

Μετάφραση-επιμέλεια Ιωάννης Αυξεντίου

Το νέο «Κυνηγόσκυλο», ο κρατικός θεσμός, μαραζωμένος πλέον, είναι πλήρως υποταγμένος στη νέα «Λύκαινα», δηλαδή στις αδέσποτες δυνάμεις της τεχνοκρατίας  και της  οικονομίας.

Σε εκείνο τον ύστερο Μεσαίωνα, που χρωματίζεται από τα χρώματα του φθινοπώρου (Johan Huizinga), και στον οποίο ήδη υπάρχουν όλοι οι σπόροι της νεωτερικότητας, ο Δάντης είναι ικανός, με όλα τα όρια μιας σκέψης βαθιά βυθισμένης στο μεσαιωνικό πλαίσιο, για έναν παγκόσμιο στοχασμό πάνω στη σχέση μεταξύ πολιτικής εξουσίας και καπιταλιστικής οικονομίας, διαμέσου των αινιγματικών  φιγούρων  του  Κυνηγόσκυλου  και της  Λύκαινας που απεικονίζονται  στη Θεία Κωμωδία.                                                                     

Δεν μας ενδιαφέρει, σε αυτή την έδρα, να παρέμβουμε στην σύνθετη συζήτηση που εδώ και αιώνες διεξάγεται στη Δαντική φιλολογία όσον αφορά τον προσδιορισμό των δύο φιγούρων, αλλά να αντλήσουμε από αυτές κάποιους στοχασμούς σχετικά με την εποχή μας.

Ήδη στην πρώτη ωδή επιβάλλεται η τρομακτική φιγούρα της Λύκαινας, αλληγορία της φιλαργυρίας, ως προσωπικό αμάρτημα: ("δεν αφήνει άλλους να περνούν από τον δρόμο της'') και ως κοινωνικό (''πολύ κόσμο ήδη έκανε δυστυχισμένο'') σύμφωνα με τον Δάντη,  το πιο ριζωμένο και επίφοβο , η πρώτη  αιτία  καταστροφής της  ανθρώπινης πολιτείας. 

Η καταγγελία της φιλαργυρίας διατρέχει υπογείως ολόκληρο το ποίημα και αναδύεται στην επιφάνεια με δύναμη στις ωδές με μεγαλύτερο πολιτικό χαρακτήρα (όπως στην έκτη), ως απόδειξη της ιδιαίτερης πολιτειακής της σημασίας. Στην XVI ωδή η ρίζα της φιλαργυρίας συνδέεται ιστορικά με τους «νέους  ανθρώπους» και τα «γρήγορα κέρδη», δηλαδή με την νέα εμπορική τάξη που πλούτισε γρήγορα εξαιτίας του εμπορίου και της τοκογλυφίας, που «γέννησε αλαζονεία και υπερβολή»• ή ίδια εκείνη υπερβολή, εκείνο το ''κακό άπειρο''(Hegel) που απηχεί στην αποτελεσματική παρουσίαση της Λύκαινας σαν αυτή που ''ποτέ δεν χορταίνει την άπληστη θέληση/και μετά το γεύμα έχει περισσότερη πείνα από πριν''(I, 98-99).

Η Λύκαινα στη Θεία Κομωδία

Ο Δάντης προφητεύει (και ελπίζει), ότι η εξαπλωμένη κυριαρχία της Λύκαινας θα βρει έναν ανταγωνιστή στην χρησμοδοτική φιγούρα του Κυνηγόσκυλου, το οποίο, δεν επιθυμεί την ιδιωτικοποίηση της γης ούτε την απόκτηση χρήματος(δεν θα τραφεί με γη και χρήμα) αλλά ''γνώση, αγάπη και αρετή'', ''θα την κάνει(την Λύκαινα) να πεθάνει με πόνους'' και ''θα την διώξει από κάθε τόπο/μέχρι να την ξαναρίξει στην κόλαση''(I, 103-110).      

Το Κυνηγόσκυλο εμφανίζεται σαν το «Κατέχον» (σημ. η ανάγνωση αυτού του παλαιότερου άρθρου του Θεόδοτου είναι απαραίτητη για την πλήρη κατανόηση του παρόντος άρθρου) της πολιτικής θεολογίας, δηλαδή η εξουσία που φρενάρει τις δυνάμεις της ανομίας, της αλαζονείας και της υπερβολής (θυμηθείτε ότι τόσο το Κυνηγόσκυλο όσο και το «Κατέχον» έχουν συνδεθεί ιστορικά με τον Αυτοκρατορικό θεσμό). Μάλιστα ο ρόλος του Κυνηγόσκυλου δεν φαίνεται να είναι μόνο εκείνος της αναχαίτισης της Λύκαινας, αλλά και της εκδίωξης: οπότε αυτό αντιπροσωπεύει όχι μόνον μία μορφή ρυθμιστικής και περιοριστικής εξουσίας (ministerium), αλλά καθοδηγητικής με ηθικό περιεχόμενο (θα μπορούσαμε να την ορίσουμε ως magisterium), δηλαδή αυθεντικά πολιτική. 

Το Κυνηγόσκυλο

Μετά από επτά αιώνες, η κυνομαχία που περιέγραψε ο μεγάλος ποιητής βλέπει τη Λύκαινα να θριαμβεύει. Σήμερα ζούμε την απόλυτη κυριαρχία της φιλαργυρίας και των golden boys. Το νέο Κυνηγόσκυλο, ο κρατικός θεσμός, μαραζωμένος, είναι εντελώς υποταγμένος στην νέα Λύκαινα, δηλαδή στις αδέσποτες δυνάμεις της τεχνοκρατίας και της  οικονομίας.

Το μάθημα του Δάντη  μας διδάσκει ότι το Κράτος, εάν θέλει να ανακτήσει τον  ρόλο του «Κατέχοντος», πρέπει αναγκαστικά να επιστρέψει στην πολιτική του ουσία και στην κυριαρχία επί του οικονομικού φαινομένου.